Trong những thế hệ card đồ họa gần đây, sự đổi mới về thiết kế dường như ngày càng trở nên “nhàm chán” hơn. Mặc dù chúng ta vẫn thấy những thành công nổi bật về hiệu năng trên mức giá, như RX 9070 XT hay Arc B580, nhưng có vẻ như các ý tưởng GPU “điên rồ” ngày càng ít đi qua mỗi thế hệ. Quay ngược thời gian về nhiều năm trước, câu chuyện lại hoàn toàn khác.
Từng có một thời điểm, các kệ hàng của Fry’s hay Micro Center (các cửa hàng điện tử lớn ở Mỹ) tràn ngập những thiết kế và ý tưởng GPU kỳ quặc nhất mà thế giới từng chứng kiến. Hầu hết trong số đó chỉ tạo ra vài tin tức giật gân và những ánh nhìn tò mò, nhưng không đạt được thành công thương mại lớn. Tuy nhiên, chúng xứng đáng được nhìn lại, nếu không vì lý do gì khác thì cũng là để tôn vinh sự độc đáo và kỳ cục mà phần cứng PC từng có.
Nvidia Titan Z – Một biểu tượng của card đồ họa cao cấp với thiết kế đặc biệt
6 Card Đồ Họa Có Thiết Kế Kỳ Lạ và Độc Đáo Nhất Trong Lịch Sử
6. AMD Radeon Fury X: Khi Tản Nhiệt Nước Tích Hợp Trở Thành Tiêu Chuẩn
Chúng ta sẽ bắt đầu với một cái tên tương đối quen thuộc, và không có GPU nào phù hợp hơn cho việc này ngoài Radeon Fury X. Mặc dù đây là một GPU tương đối gần đây và được nhiều người biết đến, nó vẫn là một trong những thiết kế táo bạo nhất mà AMD từng phát hành. Một lý do lớn là thiết kế này đến từ chính AMD. Card chỉ được bán ra dưới dạng GPU tản nhiệt chất lỏng, đi kèm với một bộ tản nhiệt nước All-in-One (AIO) được gắn sẵn trên card. Nó cũng đánh dấu một thời kỳ ngắn AMD thử nghiệm với bộ nhớ băng thông cao (HBM) trên các card đồ họa tiêu dùng, một công nghệ mà hãng đã từ bỏ (rõ ràng) kể từ đó.
Vấn đề lớn nhất của Radeon Fury X là sự kỳ quặc của nó, phần lớn là do những gì nó cố gắng đạt được vào thời điểm ra mắt. Khoảng một thập kỷ trước khi card này ra đời, cả AMD và Nvidia đều gặp khó khăn trong việc mở rộng hiệu năng khi tốc độ thu nhỏ bán dẫn bắt đầu chậm lại. Điều này tạo ra một môi trường đầy rẫy các GPU lớn, ồn ào và nóng, buộc hầu hết các tín đồ công nghệ phải sử dụng các thiết lập đa GPU để tối đa hiệu năng chơi game 4K. Radeon Fury X đã cố gắng giải quyết những vấn đề này. Nó là một GPU khổng lồ nhưng lại có kích thước card nhỏ gọn và yên tĩnh nhờ tản nhiệt nước tích hợp.
Mặc dù giải pháp này hoạt động, nhưng sự kỳ lạ cuối cùng đã dẫn đến thất bại của Fury X. Bất chấp những lợi thế của HBM, card chỉ đi kèm với 4GB VRAM, trong khi flagship GTX 980 Ti của Nvidia cùng thời điểm lại có 6GB. Kết hợp với bộ tản nhiệt AIO, một điều chưa từng có đối với GPU vào thời đó, Radeon Fury X đã không được thị trường đón nhận rộng rãi.
5. Diamond Edge 3D (NV1 của Nvidia): Sự Khởi Đầu Gập Ghềnh Của Một Gã Khổng Lồ
Trong những ngày đầu của đồ họa 3D, GPU vẫn đang tìm chỗ đứng của mình. Thuật ngữ “GPU” thậm chí còn chưa được đặt ra, và ngành công nghiệp bán dẫn vẫn còn ở mức micromet thay vì các phép đo nanomet đơn lẻ. Nvidia, một công ty khi đó còn vô danh, đã phát hành sản phẩm đầu tiên của mình vào năm 1995, có tên nội bộ là NV1 nhưng xuất hiện trên thị trường dưới tên Diamond Edge 3D. Đây không chỉ là một card dành cho đồ họa 3D. Đó là một “card đa phương tiện”, nhằm mục đích kết hợp bộ xử lý đồ họa và âm thanh lại với nhau trong một card duy nhất.
Đây là một thất bại hoàn toàn, và NV1 suýt chút nữa đã đánh chìm Nvidia. Vấn đề không chỉ nằm ở card âm thanh đắt đỏ được gắn thêm, mà còn ở cách Nvidia thiết kế NV1. Nó sử dụng kỹ thuật ánh xạ texture Quadratic để render, giống với cách Sega làm với console Saturn. Tuy nhiên, ngành công nghiệp PC lại đang chuyển sang các nguyên thủy dựa trên hình tam giác (triangle-based primitives) để render, làm hạn chế đáng kể khả năng hỗ trợ cho NV1 và NV2 (phiên bản đã bị hủy của Nvidia). Nvidia rõ ràng đã nhận ra hướng đi của ngành, nhưng NV1 Diamond Edge 3D vẫn là một trong những GPU kỳ lạ nhất từ trước đến nay. Về cơ bản, đó là một GPU có thể chơi các bản port game Saturn trên PC với một card âm thanh gắn kèm, và chỉ có vậy.
4. PowerColor Devil 13 Series: Sức Mạnh Nhân Đôi Với Dual-GPU
Quay trở lại thời kỳ hiện đại hơn. Radeon Fury X là một phản ứng với các thiết lập đa GPU, cung cấp một GPU đơn lớn đòi hỏi tản nhiệt nước. PowerColor lại có một cách tiếp cận hơi khác. Bắt đầu với Radeon HD 7990, PowerColor đã giới thiệu các card đồ họa Dual-GPU dưới tên Devil 13. PowerColor thực sự đã ra mắt card đồ họa Dual-GPU trước cả AMD, sau đó AMD cũng giới thiệu R9 295X2 một thế hệ sau đó.
PowerColor đã duy trì một mẫu Dual-GPU như một flagship cực đoan trong vài thế hệ, nhưng cuối cùng đã đổi thương hiệu dòng flagship của mình thành Red Devil và bỏ lại các thiết kế Dual-GPU. Mặc dù card đồ họa Dual-GPU không tồn tại lâu, nhưng khó có thể phủ nhận tham vọng của PowerColor. Đây là những GPU khổng lồ, chiếm trọn ba khe cắm và đi kèm với bộ tản nhiệt lớn chưa từng thấy vào thời điểm đó. Chúng ta có thể không còn thấy card Devil 13 ngày nay, nhưng trong một thời gian ngắn, có rất ít sản phẩm nào có thể mua được mà nhanh hơn chúng.
3. ATI Radeon HD 5450 PCIe x1: Khi Một Lane Đã Là Đủ?
Card đồ họa XFX ATI Radeon HD 5450 PCIe x1 với thiết kế nhỏ gọn dành cho nhu cầu cơ bảnNguồn: XFX
Tôi sử dụng ATI Radeon HD 5450 PCIe x1 ở đây như một đại diện cho một số card đồ họa PCIe x1 mà chúng ta đã thấy xuất hiện trong những năm qua. Chẳng hạn, Zotac cũng có một GT 710 chỉ truy cập một làn PCIe. Tuy nhiên, bất kể thương hiệu hay mẫu GPU nào, giới hạn PCIe mới là điều quan trọng. Card đồ họa là một trong số ít ứng dụng mà bạn thực sự có thể làm bão hòa một giao diện PCIe, và ngay cả các GPU cấp thấp như RX 6500 XT cũng gặp vấn đề với quá ít làn PCIe. Vậy, tại sao trên đời lại thiết kế một GPU chỉ với một làn PCIe?
Dù có vẻ kỳ lạ, nhưng có một vài ứng dụng cho loại GPU này, chủ yếu là khi nói đến các thiết lập máy chủ hoặc phòng thí nghiệm tại nhà. Có thể bạn chỉ cần một thứ gì đó để hiển thị hình ảnh lên màn hình — một trong những card PCIe x1 này là thứ bạn cần. Không có nhiều loại card này trên thị trường, đặc biệt là ngày nay, do ứng dụng của chúng quá chuyên biệt. Nhưng chúng đại diện cho phân khúc cấp thấp nhất của GPU, với các đối tác bo mạch cắt giảm từng miligram tiếp điểm vàng để đưa card xuống mức giá thấp nhất có thể.
2. Colorful iGame GTX 680: Đỉnh Cao Của Tản Nhiệt Thụ Động (Không Quạt!)
Thiết kế tản nhiệt thụ động khổng lồ của Colorful iGame GTX 680, minh chứng cho sự độc đáoNguồn: Colorful
GPU không quạt không phải là điều gì mới mẻ, và trên thực tế, có một lịch sử phong phú về các card đồ họa công suất thấp, cấu hình thấp với hệ thống làm mát hoàn toàn thụ động dành cho máy chủ và các ứng dụng có kích thước nhỏ. Nhưng điều gì sẽ xảy ra nếu bạn có thể làm mát một GPU chơi game flagship mà không cần một chiếc quạt nào? Đó là điều mà Colorful iGame GTX 680 hướng tới. Nó được làm mát hoàn toàn thụ động, và kết quả là có một trong những thiết kế kỳ lạ nhất từng được hình thành cho một card đồ họa. Bạn có thể tự mình xem ảnh.
Bản thân GPU chỉ chiếm hai khe cắm, nhưng quấn quanh card là một độ dày tương đương với một GPU khác, chỉ dành riêng cho tản nhiệt thụ động. Phía trên GPU là một heatsink với bảy ống dẫn nhiệt và một chồng cánh tản nhiệt khổng lồ. Điều kỳ lạ là Colorful đã thêm một heatsink thứ hai tương tự vào mặt sau của GPU và kết nối hai nửa này bằng sáu ống dẫn nhiệt. Tôi không chắc liệu GPU này có thực sự được phát hành hay không, nhưng tôi tin là không. Colorful đã trình diễn thiết kế này tại CES, nhưng dường như card chưa bao giờ đến tay người tiêu dùng.
1. Galaxy GTX 460 WHDI Edition: Tiên Phong (và Độc Nhất) Với Đồ Họa Không Dây
Không có GPU nào có thể đứng đầu danh sách này hơn Galaxy GTX 460 WHDI — card đồ họa đầu tiên (và theo hiểu biết của tôi, là duy nhất) được phát hành với tiêu chuẩn WHDI, hay Wireless Home Digital Interface. Nếu bạn đang vò đầu bứt tai về WHDI là gì, đừng lo lắng. Bạn không đơn độc. Đây là một thông số kỹ thuật không dây không nén dành cho tín hiệu hiển thị sử dụng sóng vô tuyến, và nó lần đầu ra mắt vào khoảng năm 2010, cùng năm mà GTX 460 của Nvidia ra mắt thị trường. Hứa hẹn một tín hiệu 1080p không nén ở 60Hz, Galaxy đã thực sự triển khai WHDI vào một card đồ họa.
Card đi kèm với một bộ thu (receiver) mà bạn sẽ cắm vào nguồn điện và màn hình của mình. Sau đó, card sẽ liên hệ với bộ thu và gửi tín hiệu. Bộ thu thậm chí còn có một cổng USB dự phòng, cho phép bạn cắm bàn phím và chuột vào bất cứ nơi nào màn hình của bạn và truyền dữ liệu trở lại PC. Nghe có vẻ như một cơn ác mộng về chất lượng và độ trễ, nhưng WHDI thì không. Do sử dụng tín hiệu vô tuyến cố định, nó có phạm vi hoạt động hơn 30 mét mà không cần đường ngắm trực tiếp, và tự hào có độ trễ dưới mili giây.
Nghe có vẻ là một giải pháp tuyệt vời cho việc chơi game PC trong phòng khách, nhưng cũng nhanh chóng như cách WHDI nổi lên, nó cũng nhanh chóng lỗi thời. Một phiên bản thứ hai được lên kế hoạch của WHDI đã không bao giờ được phát hành, và hiệp hội duy trì WHDI bao gồm các công ty như Asus đã biến mất trong vòng ba năm kể từ khi WHDI được giới thiệu. Amimon, công ty sản xuất công nghệ cho WHDI, vẫn còn tồn tại, mặc dù chủ yếu cung cấp thiết bị sản xuất để truyền tín hiệu video không dây trên phim trường.
Nhìn lại những thiết kế GPU này, chúng ta có thể thấy một thời kỳ mà các nhà sản xuất không ngừng thử nghiệm và phá vỡ giới hạn. Dù không phải tất cả đều thành công, nhưng mỗi thiết kế độc đáo này đều là một mảnh ghép thú vị trong bức tranh phát triển của ngành công nghệ đồ họa, nhắc nhở chúng ta về tinh thần sáng tạo và dám nghĩ dám làm, điều mà có lẽ chúng ta ít thấy hơn ở các sản phẩm hiện tại. Liệu trong tương lai, chúng ta có lại được chứng kiến những ý tưởng GPU “điên rồ” và đột phá như vậy nữa không? Hãy cùng chờ xem.
