Thế giới game không ngừng phát triển, và không phải thể loại game nào cũng có thể trụ vững theo thời gian. Một số dần phai nhạt khi xu hướng game thay đổi, số khác lại nhường chỗ cho công nghệ tiên tiến, và một vài thể loại thậm chí chưa kịp cất cánh vì giới hạn phần cứng. Tuy nhiên, như bất kỳ game thủ retro nào cũng biết, không có thể loại nào thực sự biến mất hoàn toàn.
Một số thể loại trở nên khó tìm hơn, trong khi những thể loại khác lại tiến hóa – cơ chế và ý tưởng của chúng vẫn sống động theo những cách không ngờ. Ngay cả khi một thể loại không còn giữ được vị trí chủ đạo, nó vẫn có thể phát triển mạnh trong các cộng đồng nhỏ. Điển hình như Project Zomboid, một tựa game sinh tồn isometric sâu sắc, mang đậm phong cách cổ điển cuối thập niên 90 nhưng vẫn tiếp tục phát triển nhờ vào những nhà phát triển tâm huyết và cộng đồng người hâm mộ tận tâm.
Có thể bạn vẫn còn chơi những tựa game này, có thể bạn ước mình có thể, hoặc đơn giản là bạn thích xem chúng được chơi trên YouTube. Dù thế nào đi nữa, hãy cùng congnghetinhoc.com nhìn lại một số thể loại game đã lặng lẽ chìm vào quên lãng khi ngành công nghiệp game tiếp tục tiến về phía trước.
Game thủ trải nghiệm game retro trên smartphone với tay cầm 8Bitdo M30
5. Game kinh dị sinh tồn góc nhìn cố định (Fixed-camera Survival Horror)
Từ những góc quay ám ảnh đến hành động góc nhìn thứ ba
Thể loại kinh dị sinh tồn là một trong số ít những thể loại mà cơ chế điều khiển vụng về và tầm nhìn hạn chế không phải là khuyết điểm – mà chính là một phần của nỗi kinh hoàng. Cuối những năm 90 và đầu những năm 2000, các tựa game như Fatal Frame II và Clock Tower 3 đã sử dụng các góc quay camera cố định để giữ người chơi luôn ở trạng thái mất cân bằng và dễ bị tổn thương. Không giống như các game hành động nơi bạn luôn có thể nhìn thấy phía trước, những tựa game kinh dị này buộc bạn phải đối mặt với những góc nhìn đầy ám ảnh, khiến mỗi hành lang tối tăm và âm thanh phát ra từ ngoài màn hình trở nên đáng sợ hơn.
Điều này không chỉ dừng lại ở việc tạo bầu không khí – Fatal Frame đã tăng cường sự căng thẳng bằng cách giới hạn tầm nhìn của bạn qua Camera Obscura, buộc bạn phải đối mặt trực diện với các hồn ma. Clock Tower 3 sử dụng các góc quay điện ảnh để biến các hành lang thành những cái bẫy chết người ngột ngạt. Camera cố định cũng cho phép tạo ra những bố cục rợn người – một cái bóng lướt qua phía sau, một cánh cửa tự nhiên mở ra, hoặc sự nhận ra chậm rãi rằng có thứ gì đó đang theo dõi bạn.
Tại sao thể loại này biến mất?
- Người chơi mong muốn kiểm soát tốt hơn: Khi góc nhìn thứ ba và góc nhìn thứ nhất trở thành tiêu chuẩn, thể loại kinh dị cũng đi theo xu hướng này.
- Game kinh dị góc nhìn thứ nhất chiếm ưu thế: Các tựa game như Amnesia và Outlast đã chứng minh rằng sự đắm chìm hoàn toàn còn đáng sợ hơn cả những giới hạn.
- Sự chuyển dịch sang kinh dị thiên về hành động: Resident Evil 4 giới thiệu hệ thống chiến đấu mượt mà, điều khó thực hiện trong các game camera cố định.
Game kinh dị sinh tồn góc nhìn cố định không hoàn toàn biến mất – nó đã tiến hóa. Các tựa game như The Last of Us và ngay cả bản làm lại của Resident Evil 2 vẫn giữ được sự căng thẳng và quản lý tài nguyên của kinh dị cổ điển nhưng mang đến cơ chế di chuyển và chiến đấu hiện đại. Trong khi đó, cảm giác ngột ngạt của Clock Tower đã tìm thấy sức sống mới trong game kinh dị góc nhìn thứ nhất, nơi tầm nhìn hạn chế vẫn luôn đáng sợ.
Mặc dù các tựa game AAA đã chuyển hướng, phong cách này vẫn tồn tại trong không gian game indie. Tormented Souls đã tái tạo một cách trung thực công thức cổ điển, chứng tỏ rằng trong khi thể loại kinh dị chính thống đã thay đổi, vẫn có một lượng khán giả yêu thích những nỗi kinh hoàng được “khung hình” một cách hoàn hảo.
4. Game sử dụng phụ kiện (Peripheral-based Games)
Sự trỗi dậy và suy tàn của phụ kiện game bằng nhựa
Từ khẩu súng light gun của Magnavox Odyssey vào năm 1972 đến Guitar Hero Live vào năm 2015, ngành game đã từ lâu thử nghiệm với các phụ kiện ngoài bộ điều khiển tiêu chuẩn. Khẩu súng Shooting Gallery cho phép người chơi ngắm bắn vào TV của mình, đặt nền móng cho hàng thập kỷ của những phụ kiện sáng tạo.
Những phụ kiện này mang đến trải nghiệm nhập vai mà bộ điều khiển tiêu chuẩn không thể sánh bằng. Guitar Hero biến người chơi thành những ngôi sao nhạc rock, Dance Dance Revolution khiến họ phải đổ mồ hôi, và các game bắn súng light gun như Time Crisis tái tạo cảm giác hồi hộp của những pha đấu súng arcade.
Nhưng cuối cùng, những cây đàn nhựa đã được cất đi, thảm nhảy được gấp lại, và súng light gun ngừng hoạt động hoàn toàn.
Tại sao chúng biến mất?
- Điều khiển chuyển động và VR lên ngôi: Thay vì các phụ kiện riêng biệt, các hệ thống như Wii, Kinect và VR đã thay thế nhiều thiết bị ngoại vi.
- Công nghệ light gun trở nên lỗi thời: Súng light gun cổ điển không hoạt động trên các màn hình LCD/LED hiện đại.
Game dựa trên phụ kiện không biến mất – nó đã chuyển đổi. Lối chơi đậm chất nhịp điệu của Guitar Hero và DDR đang phát triển mạnh mẽ trong Beat Saber và Synth Riders, nơi công nghệ theo dõi chuyển động VR thay thế các nhạc cụ bằng nhựa.
Mặc dù các trung tâm trò chơi arcade vẫn có các game bắn súng, chúng không còn sử dụng súng light gun truyền thống nữa mà thay vào đó dựa vào cảm biến hồng ngoại hoặc theo dõi vị trí. Và mặc dù một số game thủ vẫn tìm kiếm các phụ kiện cũ và TV CRT để duy trì trải nghiệm, nhưng kỷ nguyên của các phụ kiện nhựa đã kết thúc.
3. Game giải đố kiểu Lemmings (Lemmings-like Puzzle Games)
Sự suy giảm của game chiến thuật điều khiển gián tiếp
Ít tựa game nào có tầm ảnh hưởng lớn đến mức tên của chúng định nghĩa cả một thể loại, nhưng Lemmings (1991) đã làm được điều đó. Là sự pha trộn giữa giải đố và chiến thuật, Lemmings yêu cầu người chơi dẫn dắt một đám đông người lùn vô thức đang diễu hành đến nơi an toàn bằng cách giao cho chúng các nhiệm vụ như xây dựng, đào bới và chặn đường. Không giống nhiều game giải đố cùng thời, game này không đòi hỏi phản xạ hay khớp mẫu – mà là về khả năng điều khiển gián tiếp và giải quyết vấn đề chiến lược.
Mặc dù đã bán được khoảng 20 triệu bản và truyền cảm hứng cho nhiều phần tiếp theo, spin-off và vô số bản chuyển thể, Lemmings cuối cùng cũng chậm lại bước tiến của mình.
Lemmings được lấy cảm hứng từ một câu chuyện ngụ ngôn (sai sự thật) rằng loài chuột lemming mù quáng đi theo nhau đến chỗ chết – một sự hiểu lầm được phổ biến bởi bộ phim tài liệu dàn dựng White Wilderness (1958) của Disney.
Tại sao chúng biến mất?
- Nhịp độ chậm mất đi sức hấp dẫn: Khi các game hành động trở nên thịnh hành, Lemmings bắt đầu trở nên lỗi thời.
- Thể loại không mở rộng: Rất ít game đổi mới công thức mà không bị cảm giác giống như một bản sao.
- Game chiến thuật tiến hóa: Lemmings là tiền thân của các game RTS, nhưng Command & Conquer và Warcraft đã đẩy cơ chế của nó vào những trải nghiệm sâu sắc hơn.
Các game kiểu Lemmings đã tái xuất sau nhiều thập kỷ thông qua các tựa game indie như Flockers (2014), Zombie Night Terror (2016) và HUMANITY (2023), chứng tỏ rằng mặc dù Lemmings có thể không còn dẫn đầu, nhưng ảnh hưởng của nó vẫn tiếp tục lan tỏa.
2. Game đua thuyền/jet ski (Water Racing Games)
Từ những con sóng tốc độ cao đến mặt nước tĩnh lặng
Trong một thời gian ngắn, các game đua jet ski và đua thuyền xuất hiện ở khắp mọi nơi. Chúng đưa người chơi vào những con sóng thay đổi khó lường, khiến mỗi cuộc đua trở nên năng động. Dù là cảm giác hồi hộp arcade của Hydro Thunder (1999) hay cơ chế điều khiển chặt chẽ của Wave Race 64 (1996), các game jet ski đã mang đến một trải nghiệm độc đáo và mượt mà.
Sau đó, chúng biến mất. Và theo những gì tôi có thể biết, không có lý do nào được chấp nhận rộng rãi cho sự biến mất này.
Tại sao chúng biến mất?
- Sự trỗi dậy của các thể loại đua xe phụ khác: Need for Speed và Burnout đã thu hút người chơi đến với thể loại đua xe đường phố.
- Một số xu hướng chỉ đơn giản là phai nhạt: Đua jet ski có thể chỉ là một ngách thị trường nhất thời.
- Bản thân thể loại đua xe suy giảm: Ngay cả các thương hiệu đua xe lớn cũng gặp khó khăn trong việc giữ được sự tươi mới.
Đua jet ski không tiến hóa – nó chỉ đơn giản là dừng lại. Mặc dù các game đua xe hiện đại có bao gồm các đường đua dưới nước, nhưng thể loại đua jet ski chuyên biệt gần như đã biến mất. Nỗ lực lớn cuối cùng, Riptide GP: Renegade (2016), đã không khơi dậy được sự quan tâm của công chúng. Hiện tại, những con sóng đã lắng xuống.
1. Game mô phỏng Chúa (God Games)
Sự trỗi dậy và biến mất của việc đóng vai Chúa
Thể loại game mô phỏng Chúa (God Game) được tiên phong bởi Peter Molyneux, người sau khi bán chỉ hai bản game đầu tiên của mình (một trong số đó ông nghi ngờ là do mẹ mình mua), đã thành lập Bullfrog Productions và tạo ra Populous (1989).
Populous cho phép người chơi định hình địa hình, hướng dẫn các nền văn minh và sử dụng quyền năng thần thánh. Nó đã truyền cảm hứng cho SimEarth (1990), mô phỏng sự tiến hóa của hành tinh, và Black & White (2001), nơi người chơi có thể trở thành một vị thần nhân từ hoặc báo thù.
Nhưng theo thời gian, các game mô phỏng Chúa dần phai nhạt – không phải vì chúng bị thay thế, mà vì chúng đơn giản là biến mất.
Tại sao chúng biến mất?
- Game mô phỏng và chiến thuật khác chiếm ưu thế: Civilization và Total War đã cho người chơi quyền kiểm soát trực tiếp xã hội, khiến ảnh hưởng gián tiếp trở nên kém hấp dẫn hơn.
- Thay đổi kỳ vọng của người chơi: Game mô phỏng Chúa thường thiếu mục tiêu rõ ràng, đẩy người chơi đến với những trải nghiệm có cấu trúc hơn.
- Số phận tương tự như SimCity: Sự ra mắt thảm hại của SimCity (2013) đã gây thiệt hại cho thể loại này, ngay cả khi các game xây dựng thành phố vẫn tồn tại.
Game mô phỏng Chúa không tiến hóa – chúng phai nhạt. Mặc dù các tựa game indie như Reus (2013) và WorldBox (2018) thử nghiệm với cơ chế game mô phỏng Chúa, nhưng thể loại God Game thuần túy – loại game cho phép người chơi định hình và cai trị các nền văn minh – giờ đây chỉ còn là một di vật của lịch sử game.
Bị lãng quên, nhưng không thực sự mất đi
Các thể loại game không thực sự chết – chúng tiến hóa, lùi vào hậu trường, hoặc ảnh hưởng đến những gì sẽ đến tiếp theo. Những ý tưởng đằng sau chúng vẫn tồn tại, được tái sử dụng theo những cách mới. Sự căng thẳng của kinh dị góc nhìn cố định vẫn sống động trong kinh dị sinh tồn góc nhìn thứ nhất. Ảnh hưởng của game mô phỏng Chúa có thể được thấy trong các mô phỏng sandbox. Ngay cả các game nhịp điệu, từng phụ thuộc vào các phụ kiện nhựa, cũng đã tìm thấy một cuộc sống thứ hai trong VR.
Nhưng trong khi các mảnh ghép của những thể loại này vẫn còn, thì các hình thức thuần túy của chúng khó có thể trở lại với xu hướng chính thống. Tuy nhiên, điều đó không có nghĩa là chúng đã biến mất. Chúng ta nên biết ơn rằng các nhà phát triển game indie đã giữ cho những ý tưởng này sống động, tạo ra những tựa game nắm bắt được tinh thần đã làm nên sự vĩ đại của chúng ngay từ đầu – dù là thông qua các bản hồi sinh lấy cảm hứng từ retro hay những cách tiếp cận mới mẻ với cơ chế cũ. Theo bạn, còn những thể loại game nào đã phai nhạt khỏi xu hướng chính thống? Hãy chia sẻ ý kiến của bạn ở phần bình luận dưới đây!
